Kancelaria Radców Prawnych Górski&Szetela

Instytucja czynnego żalu, stanowiąca swoistego rodzaju klauzulę niekaralności, została unormowana w art. 16§1 kodeksu karnego skarbowego ( Dz. U. 2020 poz. 19 ze zm., dalej:„kks”). Zgodnie z brzmieniem w/w przepisu sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu, nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.

Zastosowania klauzuli niekaralności, wymaga spełnienia następujących warunków:

1) Zawiadomienia organu powołanego do ścigania wraz z ujawnieniem istotnych okoliczności popełnionego czynu, w szczególności osób współdziałających
 w jego popełnieniu;

2) Dochowania właściwej formy zawiadomienia;

3) Uiszczenie całej wymagalnej należności publicznoprawnej uszczuplonej popełnionym czynem zabronionym w terminie wyznaczonym przez organ lub złożenie przedmiotu podlegającego przepadkowi albo jego równowartości pieniężnej;

4) Brak negatywnych przesłanek przedmiotowych, określonych w art. 16 § 5 kks oraz negatywnych przesłanek podmiotowych z art. 16 § 6 kks.

Ad.1

W zawiadomieniu należy przekazać organowi ścigania wszelkie wiadomości, których organ dotychczas nie posiadał. Należy przedstawić istotne elementy związane z popełnionym czynem, przede wszystkim czas i miejsca jego popełnienia oraz znamiona.

Ustawodawca nakłada zatem na sprawcę obowiązek złożenia donosu na samego siebie, jak również poinformowania organu o osobach współdziałających w popełnieniu czynu. Pominięcie choćby informacji o jednej z osób współdziałających może skutecznie uniemożliwić skorzystanie z instytucji czynnego żalu.

Ad.2

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa skarbowego można wnieść:

• na piśmie utrwalonym w postaci papierowej;
• w formie elektronicznej;
• ustnie do protokołu.

Pisma utrwalone w postaci elektronicznej opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym i wnosi za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w tym przez portal podatkowy, o którym mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900, z późn. zm.).

Ad.3

Złożenie zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego i skorzystanie z instytucji czynnego żalu wymaga dla swojej skuteczności dopełnienia formalności związanych z uregulowaniem zaległych należności publicznoprawnych.

Pod pojęciem należności publicznoprawnej należy rozumieć uszczuploną czynem zabronionym wyrażoną liczbowo kwota pieniężną, od której uiszczenia lub zadeklarowania uiszczenia w całości lub w części osoba zobowiązana uchyliła się i w rzeczywistości ten uszczerbek finansowy nastąpił.

Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu należności publicznoprawnej; dla złożenia przedmiotów podlegających przepadkowi konieczne jest kumulatywne ziszczenie się dwóch przesłanek: po pierwsze, jest to możliwie wówczas, gdy nie mamy do czynienia z deliktem karnoskarbowym polegającym na uszczupleniu należności publicznoprawnej; po drugie, złożenie takich przedmiotów dotyczy przedmiotów obligatoryjnie podlegających przepadkowi (art. 16 § 2 zdanie drugie kks).

Jeżeli złożone przedmioty podlegające przepadkowi mogą ulec szybkiemu zniszczeniu lub zepsuciu, ich przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie ich wartości, organ postępowania przygotowawczego nakłada na sprawcę obowiązek uiszczenia ich równowartości pieniężnej, chyba że przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4 kks.

Ad.4

Zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:

• w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
• po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Instytucja czynnego żalu nie ma zastosowania do sprawców, którzy:

1) kierowali wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;

2) wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecili jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;

3) zorganizowali grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia, o którym mowa w art.16 § 1 kks, dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;

4) nakłaniali inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

TERMIN

Przepisy prawa nie precyzują terminu, w którym należy dokonać dobrowolnego przyznania się do popełnienia czynu zabronionego. Należy jedynie wskazać, iż aby czynny żal mógł być uznany za skuteczny należy tego dokonać przed tym, jak organ skarbowy udokumentuje popełnienie czynu zabronionego oraz wezwie podatnika do uiszczenia zaległych należności.