Kancelaria Radców Prawnych Górski&Szetela

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1231 z późn. zm.) w art. 12 ust. 1 wydaje się regulować kwestię nabycia praw autorskich do utworów pracowniczych zabezpieczając w ten sposób słuszny interes pracodawcy. Pomimo jednak tego przepisu, kwestii nabycia praw autorskich nie można uznać za zamkniętą.

Art. 12 stanowi:
„Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.”

 Z tego względu należy wskazać na podstawowe zagadnienie jakim jest zakres nabywanych autorskich praw majątkowych do utworu pracowniczego.

Nabycie autorskich praw majątkowych do utworu następuje w granicach określonych poprzez cel umowy i zgodny zamiar stron. Zatem te dwa kryteria mają stanowić podstawę dla określenia zakresu nabycia praw autorskich dokonywanego przez pracodawcę.

„Jak podkreśla się w orzecznictwie, pracodawca nie nabywa praw autorskich na wszystkich polach eksploatacji, lecz tylko na tych, które są związane z celem umowy, a dopiero szczegółowa analiza obowiązków pracowniczych oraz zgodnego zamiaru stron pozwala na dokładne wskazanie tych pól eksploatacji, na których doszło do przeniesienia praw autorskich 289 . Choć tak sformułowane kryterium określające nabycie autorskich praw majątkowych (a zwłaszcza kryterium odwołujące się do celu umowy) wydaje się obiektywne i przynajmniej na poziomie teoretycznych dyrektyw skuteczne, to jednak w praktyce stosowanie nawet obu kryteriów łącznie może nie pozwalać na precyzyjne określenie zakresu nabycia przez pracodawcę autorskich praw majątkowych do utworu pracowniczego.” (J. Ożegalska-Trybalska [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 12.)

Niejednokrotnie „zgodny zamiar stron” jest trudny do określenia. Należy zwrócić uwagę, że umowy o pracę często dość ogólnie opisują obowiązki pracownicze, co w kontekście przywołanego przepisu może stanowić istotny problem dla wykładni zakresu umowy, obowiązków pracownika a w konsekwencji zakresu praw nabywanych przez pracodawcę.

Zakres praw autorskich jest definiowany w głównej mierze przez pola eksploatacji na jakich utwór może być wykorzystywany przez posiadacza majątkowych praw autorskich, a te, jeśli nie zostaną wyraźnie wskazane w umowie, będą musiały zostać określone w oparciu o „cel umowy o pracę i zgodny zamiar stron”. Tym samym pracodawca, który pozostawia tą sferę nieuregulowaną naraża się na spór z pracownikiem, a finalnie brakiem praw autorskich do utworów wytworzonych przez jego pracowników w ogóle lub znacznym ich ograniczeniem.

Przedstawione powyżej zagadnienie jest nie jedynym, choć prawdopodobnie jednym z najważniejszych, spośród zagadnień dotyczących kwestii praw autorskich jakie pracodawca może i powinien uregulować w umowie o pracę w swoim najlepiej pojętym interesie.