Kancelaria Radców Prawnych Górski&Szetela

I. RĘKOJMIA.

Rękojmia stanowi ustawową odpowiedzialność sprzedawcy za wady fizyczne lub prawne rzeczy sprzedanej.  Regulacje dotyczące rękojmi zawarte są w art. 556 i kolejnych ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145, dalej: „k.c.”).

Zgodnie z art. 556(1) k.c., wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową, polegającej w szczególności na tym, że rzecz ta:

1. nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;

2. nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;

3. nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;

4. została wydana kupującemu  w stanie niezupełnym.

Co więcej, rzecz sprzedana ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.

Wada prawna natomiast zdefiniowana jest w art. 556(3) k.c. Zgodnie z tym przepisem, sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej, a także jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu; w razie sprzedaży prawa sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie prawa (wada prawna).

Sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili.

W ramach uprawnień wynikających z ustawowego prawa rękojmi, kupującymi przysługuje prawo do:

1. Złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy – jednakże kupujący nie może odstąpić od umowy w sytuacji, gdy sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad, albo niezwłocznie wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady. Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna;

2. Złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny – z zastrzeżeniami jak przy odstąpieniu od umowy; obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady;

3. Żądania usunięcia wady – sprzedawca jest obowiązany usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego; sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej;

4. Żądanie wydania rzeczy na wolną od wad – przy uwzględnieniu zasad, o których mowa wyżej.

Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy kupującemu, z następującymi wyjątkami:

• w przypadku wady nieruchomości - przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu;
• jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu.

Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. To oznacza, że zgłoszenie reklamacji z tytułu rękojmi winno nastąpić w ciągu roku od dnia zauważenia wady, jednakże najlepiej zgłosić ją zaraz po jej zauważeniu.

Reklamację z tytułu rękojmi można złożyć w dowolnej formie, jednakże – dla celów dowodowych – najlepiej jest zrobić to w formie pisemnej. W oświadczeniu należy dokładnie opisać istniejącą w rzeczy wadę oraz określić żądanie przewidziane w ramach rękojmi. Warto również przygotować również dowody obrazujące zauważoną wadę (np. zrobienie zdjęć wadliwego sprzętu).

Sztywny termin na rozpatrzenie reklamacji jest określony wyłącznie w przypadku, gdy kupujący jest konsumentem. Zgodnie z art. 561(5) k.c., jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione. Jednocześnie wskazuje się, że przez rozpatrzenie reklamacji należy rozumieć możliwość zapoznania się konsumenta ze stanowiskiem przedsiębiorcy, więc nie jest wystarczające przesłanie odpowiedzi na reklamację przed upływem 14 dni, jeżeli dojdzie ona do konsumenta po upływie tego terminu.

Pozostałe, ważne aspekty ustawowego prawa rękojmi:

• Jeżeli rzecz wadliwa została zamontowana, kupujący może żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu wymiany na wolną od wad lub usunięciu wady. Jeśli sprzedawca nie wykona tego obowiązku, kupujący jest upoważniony może dokonać te czynności na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy. Sprzedawca może odmówić demontażu i ponownego zamontowania, jeżeli koszt tych czynności przewyższa cenę rzeczy sprzedanej. Jeżeli kupującym jest konsument, może on żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania, ale jest obowiązany jednak ponieść część związanych z tym kosztów przewyższających cenę rzeczy sprzedanej albo może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny rzeczy sprzedanej;
• Kupujący, który wykonuje uprawnienia z tytułu rękojmi, jest obowiązany na koszt sprzedawcy dostarczyć rzecz wadliwą do miejsca oznaczonego w umowie sprzedaży, a gdy takiego miejsca nie określono w umowie - do miejsca, w którym rzecz została wydana kupującemu. Jeżeli ze względu na rodzaj rzeczy lub sposób jej zamontowania dostarczenie rzeczy przez kupującego byłoby nadmiernie utrudnione, kupujący obowiązany jest udostępnić rzecz sprzedawcy w miejscu, w którym rzecz się znajduje. Przepisy te stosuje się również do zwrotu rzeczy w razie odstąpienia od umowy i wymiany rzeczy na wolną od wad;
• Koszty wymiany lub naprawy rzeczy wadliwej ponosi sprzedawca (w szczególności: koszty demontażu i dostarczenia rzeczy, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia);
• Sprzedawca obowiązany jest przyjąć od kupującego rzecz wadliwą w razie wymiany rzeczy na wolną od wad lub odstąpienia od umowy;
• Jeżeli z powodu wady fizycznej lub prawnej rzeczy sprzedanej kupujący złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny, może on żądać naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady, choćby szkoda była następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności, a w szczególności może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów. Nie uchybia to przepisom o obowiązku naprawienia szkody na zasadach ogólnych;
•  Jeżeli sprzedawca dopuszcza się zwłoki z odebraniem rzeczy, kupujący może odesłać rzecz na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy;
• Jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego.

Powyższe regulacje znajdują zastosowanie głównie w przypadku, gdy kupującym jest konsument.

Jednakże przepisy Kodeksu cywilnego zawierają również szereg odmiennych regulacji dla rękojmi w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami:

• Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Wszelkie modyfikacje zasad rękojmi będą bezskuteczne, jeżeli sprzedawca podstępnie zatai, że rzecz sprzedana ma wadę. To oznacza, że przedsiębiorcy mogą dowolnie modyfikować ustawowe zapisy dotyczące rękojmi;
• Przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku, gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu;
• W przypadku przedsiębiorców nie istnieje domniemanie istnienia wady fizycznej w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego, więc to przedsiębiorca musi wykazywać i udowadniać istnienie wady w rzeczy sprzedanej;
•  Jeżeli sprzedawca dopuszcza się zwłoki z odebraniem rzeczy, kupujący może odesłać rzecz na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy, jednak w przypadku sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący jest uprawniony, a gdy interes sprzedawcy tego wymaga - obowiązany sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo pogorszenia rzeczy. O zamiarze sprzedaży kupujący powinien w miarę możliwości zawiadomić sprzedawcę, w każdym zaś razie powinien wysłać mu zawiadomienie niezwłocznie po dokonaniu sprzedaży. Kupujący może również odesłać rzecz sprzedawcy na jego koszt i niebezpieczeństwo;
• Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady. Sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej;

Warto również zwrócić uwagę, że od 1 stycznia 2021 r. planowane jest wejście w życie przepisów prawa wprowadzających o wiele szerszy zakres uprawnień z tytułu rękojmii dla przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.

II. GWARANCJA.

Odpowiedzialność z tytułu gwarancji jest niezależnym i odrębnym reżimem prawnym niż odpowiedzialność z tytułu rękojmi, a jej istnienie uzależnione jest od dokonania przez sprzedającego (gwaranta) czynności prawnej w postaci udzielenia gwarancji. Zgodnie z art. 577 k.c., udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Jako przykładowe obowiązki gwaranta wskazać należy zwrot zapłaconej ceny, wymiana rzeczy bądź jej naprawa oraz zapewnienie innych usług.

Termin gwarancji co do zasady wynosi dwa lata licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana, jeżeli nie zastrzeżono innego terminu.

Uprawniony z gwarancji może żądać od gwaranta wydania oświadczenia gwarancyjnego utrwalonego na papierze lub innym trwałym nośniku (dokument gwarancyjny). Dokument te winien być wydany kupującemu wraz z rzeczą sprzedaną, a poza tym sprzedawca sprawdza zgodność znajdujących się na rzeczy oznaczeń z danymi zawartymi w dokumencie gwarancyjnym oraz stan plomb i innych umieszczonych na rzeczy zabezpieczeń.

Bardzo istotne jest, iż zgodnie z art. 579 k.c., kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi. Jednakże, w razie wykonywania przez kupującego uprawnień z gwarancji, bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.

Inne, ważne aspekty odpowiedzialnością z tytułu gwarancji:

• Kto wykonuje uprawnienia wynikające z gwarancji, powinien dostarczyć rzecz na koszt gwaranta do miejsca wskazanego w gwarancji lub do miejsca, w którym rzecz została wydana przy udzieleniu gwarancji, chyba że z okoliczności wynika, iż wada powinna być usunięta w miejscu, w którym rzecz znajdowała się w chwili ujawnienia wady. Gwarant jest obowiązany wykonać swoje obowiązki w terminie określonym w treści oświadczenia gwarancyjnego, a gdy go nie określono – niezwłocznie, ale nie później niż w terminie czternastu dni, licząc od dnia dostarczenia rzeczy przez uprawnionego z gwarancji, oraz dostarczyć mu rzecz na swój koszt do miejsca, w którym rzecz znajdowała się w chwili ujawnienia wady.

• Jeżeli w wykonaniu swoich obowiązków gwarant dostarczył uprawnionemu z gwarancji zamiast rzeczy wadliwej rzecz wolną od wad albo dokonał istotnych napraw rzeczy objętej gwarancją, termin gwarancji biegnie na nowo od chwili dostarczenia rzeczy wolnej od wad lub zwrócenia rzeczy naprawionej. Jeżeli gwarant wymienił część rzeczy, przepis powyższy stosuje się odpowiednio do części wymienionej. W innych wypadkach termin gwarancji ulega przedłużeniu o czas, w ciągu którego wskutek wady rzeczy objętej gwarancją uprawniony z gwarancji nie mógł z niej korzystać.

Jak wynika z powyższego, uprawnienia z tytułu rękojmi i gwarancji wymagają zarówno dokładnego sprawdzenia wady rzeczy i jej właściwego udokumentowania, jak również gruntownej analizy przepisów kodeksu cywilnego lub oświadczenia gwarancyjnego. W przypadku niejasności i problemów związanych z tematyką ze sprawami reklamacyjnymi, zachęcamy Państwa do kontaktu z Kancelarią.