Kancelaria Radców Prawnych Górski&Szetela

Z uzasadnienia do projektu ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw wynika, iż jednym z celów nowelizacji postępowania upadłościowego jest przyspieszenie i usprawnienie procedury upadłościowej skierowanej wobec osób fizycznych. Zamiar ten ma zostać zrealizowany w toku stosowania następujących regulacji ustawowych:

•  jedną z najważniejszych zmian wynikających ze znowelizowanych przepisów stanowi możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej także wobec osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, bez konieczności upływu roku od dnia zakończenia działalności gospodarczej, jak miało to miejsce na gruncie przepisów sprzed 24 marca 2020 r. Na mocy art. 2 pr. u. postępowanie upadłościowe skierowane wobec osoby fizycznej – przedsiębiorcy zostało praktycznie ujednolicone z procedurą upadłościową prowadzoną wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej - intencją ustawodawcy było przyjęcie co do zasady tożsamej procedury upadłościowej wobec osób fizycznych, niezależnie od tego czy prowadzą działalność gospodarczą czy też nie;
• z art. 2 pr. u. wynika także, że obecnie celem postępowania upadłościowego jest nie tylko zaspokojenie roszczeń wierzycieli w jak najwyższym stopniu, ale także oddłużenie osoby fizycznej poprzez umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym; w aktualnym stanie prawnym cele te są równorzędne, w przeciwieństwie do poprzednio obowiązujących przepisów, na gruncie których priorytetem było oddłużenie konsumenta;
• kolejna gruntowna zmiana polega na uchyleniu negatywnej przesłanki ogłoszenia upadłości w postaci ustalania winy dłużnika w doprowadzenia do swojej niewypłacalności lub pogłębienia tego stanu. W aktualnym stanie prawnym nie jest ona okolicznością uniemożliwiającą ogłoszenie upadłości, natomiast ma wpływ na ustalenie zakresu praw i obowiązków upadłego. Jak wynika ze znowelizowanego art. 369 pr. u., osoba fizyczna, która doprowadziła do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyła jej stopień, może ubiegać się o ogłoszenie wobec niej upadłości -  w takim przypadku jednak przepisy są wobec upadłego surowsze, albowiem zakładają, iż swoistą „karą” za przyczynienie się do ustalonego stanu niewypłacalności jest wydłużenie okresu, w jakim upadły będzie zobowiązany do dokonywania spłat na rzecz swoich wierzycieli. Rozwiązanie to powinno przyczynić się do zmniejszenia liczby wniosków o ogłoszenie upadłości oddalanych z uwagi na rozbieżność orzeczniczą sądów w zakresie ustalania ocennej przesłanki doprowadzenia upadłego do stanu niewypłacalności;
• w związku z możliwością ubiegania się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą modyfikacji uległy wymogi formalne wniosku o ogłoszenie upadłości. Zgodnie z art. 4912 ust. 4 pr. u. wniosek o ogłoszenie upadłości winien zawierać:

a) imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL - inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;

b) NIP dłużnika, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku;

c) wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;

d) wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;

e) aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;

f) spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;

g) spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania;

h) listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;

i) informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku;

j) informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach;

k) informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł;

l) oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

• na mocy znowelizowanych przepisów zgłoszeń wierzytelności -zgodnie z brzmieniem art. 51 ust. 1 pkt. 4 pr. u. - dokonuje się bezpośrednio syndykowi, a nie jak dotychczas sędziemu komisarzowi. Z założenia ustawodawcy rozwiązanie takie, zakładające wyeliminowanie pracy sekretariatów wydziałów upadłościowych i nadanie nowych kompetencji syndykowi, powinno skutkować znacznym przyspieszeniem procedury upadłościowej;

• w art. 63 ust. 1a-1d uregulowano sposób określenia części dochodu, z której wierzyciele nie będą mogli zaspokoić swoich roszczeń – jest ona uzależniona od tego, czy na utrzymaniu dłużnika będącego osobą fizyczną pozostają inne osoby; ponadto na wniosek syndyka czy upadłego sędzia komisarz bierze pod uwagę także stan zdrowia i potrzeby mieszkaniowe upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu;

• z powyższym związana jest także regulacja art. 342a pr. u., zgodnie z którą w przypadku, jeżeli w skład masy upadłości upadłego wchodzi lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny, w którym upadły zamieszkuje, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy;

• ponadto na mocy art. 178 ust. 2 pr.u. syndyk zyskał uprawnienie do poszukiwania majątku za pomocą baz danych, do których dostęp posiadają komornicy – pozwoli to na sprawne i zdecydowane szybsze pozyskiwanie informacji o majątku upadłego, z którego można dokonać zaspokojenia roszczeń wierzycieli, co w naturalny sposób winno wpłynąć na czas trwania postępowania upadłościowe;

• art. 369 pr.u. przewiduje trzy sposoby oddłużenia upadłego  - osoby fizycznej:

a) ustalenie planu spłaty na wniosek;

b) umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli;

c) warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego;

• Ponadto  art. 369 pr. u. przewiduje wyłączenie możliwości oddłużenia tylko w wyjątkowych okolicznościach, to jest w przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań, z zachowaniem możliwości zastosowania klauzuli generalnej opartej na względach słuszności i względach humanitarnych; z drugiej strony zaś regulacje ustawowe w art. 370a ust. 3 i a pr. u. umożliwiają skrócenie planu spłaty wierzycieli w przypadku aktywnej postawy dłużnika i pokryciu przez niego co najmniej 50% zadłużenia.
• Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw, w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie tejże ustawy wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe, z wyjątkiem art. 315, art. 317, art. 320, art. 330a i art. 334 pr. u., które stosuje się w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.