Kancelaria Radców Prawnych Górski&Szetela

I. Rozpoczęcie kontroli.

Przed rozpoczęciem kontroli organ zobligowany jest do zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze jej wszczęcia. Kontrolę planuje się po przeprowadzeniu uprzedniej analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa. Zgodnie z brzmieniem art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162) kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Rozpoczęcie kontroli po upływie 30 dni wymaga ponownego zawiadomienia, natomiast rozpoczęcie przed upływem 7 dni może nastąpić jedynie na wniosek kontrolowanego przedsiębiorcy. Przed rozpoczęciem czynności  pracownik organu kontroli  ponadto powinien okazać legitymację służbową albo upoważnienie uprawniające do podjęcia czynności kontrolnych. Oprócz tego dokument uprawniający do przeprowadzenia kontroli musi zawierać elementy określone w ustawie Prawo przedsiębiorców, takie jak choćby wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia czynności czy  określenie zakresu przedmiotowego kontroli. Upoważnienie nie spełniające wymagań określonych w ustawie nie może być podstawą do przeprowadzenia kontroli.

II. Przebieg kontroli.

Kontrola może być przeprowadzana jedynie w takim zakresie przedmiotowym jaki został określony w upoważnieniu pracownika dokonującego czynności kontrolnych. Każdorazowa zmiana zakresu wymaga ponownego wydania upoważnienia. Czynności kontrolne przeprowadza się w obecności przedsiębiorcy lub osoby przez niego upoważnionej, chyba że nieobecny przedsiębiorca zaniecha wskazania na piśmie osoby upoważnionej do przebywania w jego imieniu w trakcie kontroli. Odstąpić od tego wymogu organ może jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach wymienionych w ustawie, takich jak np. bezpośrednie zagrożenie zdrowia, życia czy środowiska lub konieczność przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa, wykroczenia czy zabezpieczenia dowodów. Zgodnie z art. 51 Prawa przedsiębiorców, kontrolę przeprowadza się w siedzibie przedsiębiorcy lub w miejscu wykonywania działalności gospodarczej oraz w godzinach pracy lub w czasie faktycznego wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Od tego obowiązku można odstąpić za zgodą przedsiębiorcy, jeżeli ma to usprawnić prowadzenie kontroli. Poza enumeratywnie wymienionymi w ustawie przypadkami nie można podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy równocześnie. W odniesieniu do przedsiębiorców niemających statusu małego i średniego przedsiębiorcy ograniczenie to zastosowanie ma jedynie do konkretnego zakładu pracy lub innej części przedsiębiorstwa.

III.Czas trwania kontroli.

Czas trwania wszystkich kontroli dokonywanych przez konkretny organ u przedsiębiorcy w czasie roku kalendarzowego jest określony i nie może zostać przekroczony poza określonymi prawem przypadkami. Nie może on przekroczyć w odniesieniu do:

1)     Mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych;

2)     Małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych;

3)     Średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych;

4)     Pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.

Zgodnie z poglądem przyjętym w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 lutego 2020 r. sygn. akt: I FSK 2243/19 przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że limity w nich określone odnoszą się do następujących po sobie dniach roboczych, niezależnie od tego czy organ podjął w tych dniach czynności. Uzasadnione wydaje się ponadto stanowisko, że określenie "dni robocze" odnosi się do dni roboczych kontrolowanego przedsiębiorcy – jeżeli przedsiębiorca faktycznie prowadzi działalność gospodarczą, choćby w sobotę – to i ten dzień należy liczyć w tym przypadku jako dzień roboczy. Przedłużenie trwającej już kontroli poza okres wskazany w upoważnieniu kontrolera może nastąpić jedynie z przyczyn niezależnych od organu kontroli i wymaga uzasadnienia na piśmie, jednak co do zasady nie może ono przekroczyć wskazanego wyżej czasu.

IV.Sprzeciw wobec przeprowadzania czynności kontrolnych  z naruszeniem przepisów.

W przypadku, gdy organ kontrolujący narusza obowiązki, do których przestrzegania jest zobligowany – przedsiębiorca jest uprawniony do wniesienia sprzeciwu wobec podjęcia i wykonywania przez niego czynności kontrolnych. W terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli lub wystąpienia naruszenia uzasadniającego jego wniesienie – przedsiębiorca ma prawo wystąpić do organu kontrolującego na piśmie ze sprzeciwem wobec podjęcia i wykonywania przez organ kontroli czynności. O wnoszonym sprzeciwie przedsiębiorca powinien zawiadomić organ kontrolujący, a sprzeciw powinien zawierać uzasadnienie. Wynika z tego, że w przypadkach gdy organ nie powiadomił prawidłowo przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli, upoważnienie do jej przeprowadzenia miało braki, określony ustawowo maksymalny czas trwania kontroli organu lub zakres przedmiotowy kontroli został przekroczony a także innych naruszeń określonych w ustawie – przedsiębiorca może skutecznie wnieść sprzeciw, który spowoduje wstrzymanie czynności kontrolnych organu i biegu czasu trwania kontroli.

V. Co zrobić kiedy kontrola z naruszeniem prawa została już dokonana?

W przypadku kiedy już doszło do przeprowadzenia czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa zgodnie z art. 46 Prawa Przedsiębiorców dowody przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów tej ustawy lub z naruszeniem innych przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karnym skarbowym dotyczącym przedsiębiorcy. Ponadto przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na skutek wykonania czynności kontrolnych dokonanych z naruszeniem przepisów prawa przysługuje odszkodowanie, którego może on dochodzić na podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740).

VI. Wyłączenia ograniczeń kontroli i uprawnień przedsiębiorcy.

Mimo, że ustawa Prawo Przedsiębiorców nakłada na organy dokonujące czynności kontrolnych wiele obowiązków i ograniczeń, należy mieć na uwadze, iż przepisy prawa przewidują wiele sytuacji, w których wspomniane ograniczenia nie obowiązują a poszczególne uprawnienia przedsiębiorcy są wyłączone. Choćby w przypadkach uzasadnionych przeciwdziałaniem popełnienia przestępstwa czy wykroczenia, lub zagrożeniem zdrowia i życia można odstąpić od zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli i zakazu prowadzenia więcej niż jednej kontroli jednocześnie. W wielu aspektach kontrole dokonywane na podstawie ustaw innych niż Prawo przedsiębiorców różnią się istotnie. Inne obowiązki i uprawnienia przysługują w przypadku kontroli w zakresie przetwarzania danych osobowych dokonywanej na podstawie ustawy z 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1781) a jeszcze inne w przypadku kontroli dokonywanej na podstawie Ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540). Tym samym,jeżeli mają Państo wątpliwości jakie uprawnienia i obowiązki mają zastosowanie w konkretnej sprawie dotyczącej prowadzonej działalności gospodarczej – zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.